“Sự đơn giản là điều kiện tiên quyết để có sự tin cậy.” – Edsger W. Dijkstra
Bạn đã từng xây dựng một thứ gì đó rồi sau đó nhận ra mình làm nó phức tạp hơn mức cần thiết chưa?
Mình cũng vậy.
Là người làm kỹ thuật, kỹ sư, kiến trúc sư, chúng ta thường tôn vinh sự thông minh, phức tạp, và yếu tố “wow” trong các giải pháp của mình.
Nhưng điều này là thật: giải pháp tốt nhất hiếm khi là giải pháp phức tạp nhất.
Đó là những giải pháp đơn giản, vững chắc và bền vững.
Sức mạnh của sự đơn giản
Trong cơn vội vàng giải quyết các vấn đề khó, sự đơn giản thường bị lãng quên.
Nhưng nếu có một nguyên tắc luôn đúng thì đó là:
Hệ thống càng đơn giản thì càng dễ xây dựng, giải thích, phát triển và tin tưởng.
Kiến trúc đơn giản:
- Dễ tài liệu hóa và chia sẻ
- Ít thành phần chuyển động (nghĩa là ít lỗi hơn)
- Chi phí bảo trì thấp hơn
- Mở rộng dễ dàng hơn
- Giúp người mới tham gia dễ hòa nhập
- Thực sự vận hành ổn định trong môi trường sản xuất
Và tuy nhiên… sự đơn giản không hề dễ dàng.
Tại sao chúng ta lại làm mọi thứ phức tạp?
Trước khi đến cách làm đơn giản, hãy xem vì sao phức tạp lại “chui” vào.
Phức tạp bán được hàng
Dù thừa nhận hay không, người ta vẫn thường nghĩ phức tạp đồng nghĩa với quyền lực.
Sơ đồ phức tạp? Chắc hẳn là thiên tài.
Triệu microservices? Tuyệt, hiện đại nhất!
Nhưng thực tế, phức tạp nhiều khi chỉ là màn khói để biện minh cho ngân sách, khoe mẽ hoặc che giấu sự thiếu rõ ràng.
Phức tạp khá là vui
Thú thật đi. Giải quyết vấn đề hóc búa một cách thông minh cho bạn cảm giác rất đã.
Có niềm vui trong việc xây dựng cái gì đó tinh vi.
Nhưng vui không phải lúc nào cũng là hữu ích.
Chiến thắng thật sự là tạo ra thứ “chạy” ổn định và hiệu quả.
Muốn theo kịp xu hướng
Công cụ, thư viện, framework mới xuất hiện liên tục.
Có áp lực phải “hiện đại”.
Nhưng thêm công cụ mới mà không hiểu rõ hệ quả thì chỉ gây rối.
Dùng thứ mới, được, nhưng phải vì lý do đúng.
Đơn giản thật sự khó
Tạo ra sự đơn giản đòi hỏi nỗ lực.
Cần sự rõ ràng, kiềm chế và hiểu biết sâu sắc về vấn đề.
Ai cũng có thể thêm vào; chỉ người thật sự chuyên nghiệp mới biết cách bỏ bớt.
Luật Conway vận hành
Hệ thống của bạn thường phản chiếu cấu trúc tổ chức.
Nếu giao tiếp lộn xộn, kiến trúc cũng sẽ lộn xộn.
Vậy làm thế nào để đơn giản hóa?
Rất vui bạn hỏi. Đây là bộ công cụ giúp bạn xây dựng giải pháp đơn giản hơn mà không làm mất đi sức mạnh.
Rung lắc hộp
Nhìn giải pháp của bạn từ nhiều góc độ. Đặt câu hỏi mọi thứ:
- Tôi có thật sự cần dịch vụ này không?
- Điều đơn giản nhất có thể hoạt động là gì?
Cái này có thể chỉ là một hàm thay vì microservice?
Áp dụng Định luật Occam: giải pháp đơn giản nhất mà đáp ứng yêu cầu thường là tốt nhất.
Phân tách rồi xây lại
- Chia nhỏ vấn đề lớn thành các phần nhỏ hơn.
- Giải quyết và kiểm tra từng phần.
- Sau đó tích hợp và kiểm thử toàn bộ.
- Nghĩ về LEGO, không phải bê tông.
Áp Dụng YAGNI Như Chuyên Gia
You Ain’t Gonna Need It (Bạn sẽ không cần nó).
Tính năng tương lai bạn thiết kế có thể chẳng bao giờ xảy ra. Đừng xây nó ngay. Tập trung vào hiện tại.
Nhưng để sẵn chỗ để thêm sau nếu cần.
Tránh trừu tượng hóa quá sớm
- Đừng trừu tượng hóa quá nhiều từ đầu.
- Bắt đầu với các triển khai cụ thể.
- Để các mẫu thiết kế xuất hiện tự nhiên.
- Chỉ trích xuất interface khi đã có ít nhất 2-3 trường hợp sử dụng thực tế.
“Những trừu tượng tốt nhất là được khai thác, không phải phát minh.” – ThoughtWorks
Thực hành tiết giản
- Suy nghĩ như một người tối giản.
- Đừng thêm công nghệ, công cụ hay dịch vụ nếu không thực sự cần thiết.
- Mỗi thứ thừa là thêm một thứ phải quản lý, sửa lỗi và giải thích.
Lùi lại một bước
- Sau khi giải quyết căng thẳng, hãy lùi lại.
- Để ý tưởng lắng xuống.
- Đi bộ một vòng.
- Xem lại toàn cảnh.
- Đơn giản hóa và tái cấu trúc.
- Thiết kế tốt thường đến sau khi có giải pháp ban đầu.
Tái cấu trúc một cách quyết liệt
- Khi mọi thứ đã hoạt động, hãy dọn dẹp.
- Cải thiện tên gọi, loại bỏ phần thừa, làm phẳng các lớp, gộp các trừu tượng không cần thiết.
- Tái cấu trúc chính là nơi sự đơn giản thường được hình thành.
Nhưng: hãy tái cấu trúc cẩn thận. Bạn cần test chắc chắn và sự đồng thuận của các bên liên quan để làm việc này tự tin.
Đơn giản trong kiến trúc
Đơn giản không chỉ là code mà còn là kiến trúc.
Vậy “Kiến trúc đơn giản” là gì?
Không chỉ là dùng ít dịch vụ hơn hay vẽ sơ đồ gọn hơn. Mà là thiết kế hệ thống:
- Đáp ứng nhu cầu kinh doanh mà không thừa thãi
- Dễ giải thích và suy luận
- Giúp đội nhóm di chuyển nhanh mà không vướng nhau
- Phát triển linh hoạt
Kiến trúc đơn giản không phải lúc nào cũng rõ ràng ngay từ đầu. Nó hình thành qua việc lặp lại, học hỏi, và—đúng vậy—tái cấu trúc.
Thói quen giúp bạn đơn giản hóa
Đây là một số thói quen và nguyên tắc giúp bạn giữ sự đơn giản:
- Thiết kế vừa đủ ban đầu: Đừng lên kế hoạch chi tiết hết mọi thứ, nhưng cần định hướng rõ ràng. Lập kế hoạch không phải để khóa cứng mà là để đồng bộ đội nhóm.
- Thiết kế liên tục: Cải tiến khi xây dựng. Giữ tính linh hoạt. Đơn giản hóa trong quá trình làm.
- Dùng mô hình C4 hoặc tương tự: Hình ảnh giúp dễ hiểu, nhưng đừng làm mô hình quá phức tạp. Giữ chúng đơn giản nhất có thể.
- Áp dụng nguyên tắc Agile: Đơn giản là một giá trị cốt lõi của XP. Xây cái đơn giản nhất mà chạy được. Rồi cải tiến.
- Ưu tiên các quyết định có thể đảo ngược: Chọn các lựa chọn dễ quay lại. Giúp giảm chi phí thay đổi và giảm áp lực phải “hoàn hảo” ngay từ đầu.
Lời kết
Đơn giản không có nghĩa là dễ. Nhưng đơn giản luôn tốt hơn.
Cần nỗ lực, sự trưởng thành và sự rõ ràng để có được các giải pháp đơn giản.
Nghĩa là thỉnh thoảng phải nói “không” với công cụ mới thật hay.
Nghĩa là hỏi “tại sao” nhiều hơn “làm thế nào”.
Nhưng khi bạn đạt được điều đó—khi đội ngũ có thể hiểu, phát triển và tin tưởng hệ thống bạn xây—đó là lúc bạn biết mình đã thành công.
“Mọi thứ nên được làm cho đơn giản nhất có thể, nhưng không được đơn giản hơn nữa.” – Thường được gán cho Einstein
Muốn đơn giản hóa kiến trúc của bạn?
Bắt đầu bằng việc đơn giản hóa tư duy của bạn.
Phần còn lại sẽ đến sau.