1. Giới thiệu

Trong ngày đầu tiên làm Tester, tôi từng nghĩ kiểm thử đơn giản chỉ là "chạy đúng thao tác, không lỗi là xong". Nhưng thực tế đã dạy tôi một bài học mà tôi luôn nhớ tới ngày hôm nay.

Tình huống thực tế

Dự án đầu tiên, tôi được giao test một tính năng đặt hàng.

• Luồng cơ bản: chọn sản phẩm → thêm vào giỏ → thanh toán.
• Tôi kiểm thử đúng từng bước.
• Không lỗi UI, task được đóng.

Nhưng sau khi release, khách hàng phản ánh:

"App không gửi email xác nhận đơn hàng." Tôi kiểm tra lại: đúng thật. Không ai test đoạn này, kể cả tôi.

Tôi nhận ra điều gì?

• ❌ Kiểm thử chỉ giao diện là không đủ.
• ❌ Không hiểu nghiệp vụ dẫn đến bỏ sót lỗi.
• ❌ Không hỏi kỹ nghiệp vụ → bỏ lọt các bước quan trọng phía backend.
• ❌ Không kiểm tra đầu ra đầy đủ → không đảm bảo tính năng thực sự hoạt động đúng.

Tôi thay đổi cách làm

✅ Luôn bắt đầu từ việc đọc hiểu nghiệp vụ trước khi test.

✅ Chủ động hỏi PO/BA/Dev:

• “Sau khi thao tác, hệ thống còn thực hiện gì nữa không?”
• “Có các hành động backend nào cần kiểm tra không?”
• “Có email, thông báo, log hay dữ liệu gì phát sinh không?”

✅ Tự vẽ flow nghiệp vụ tổng thể, kể cả backend.

✅ Kiểm thử luôn gắn với mục tiêu đầu vào - đầu ra rõ ràng.

Kết quả sau khi thay đổi

✅ Giảm tình trạng bỏ sót bug logic.

✅ Được giao kiểm thử các nghiệp vụ phức tạp hơn.

✅ Dev phản hồi: "từ lúc bạn test, bug logic giảm rõ rệt".

Bài học quan trọng

Tester không chỉ tìm bug giao diện, mà còn phải đảm bảo nghiệp vụ vận hành trơn tru từ UI đến backend.

Luôn tự hỏi bản thân:

🟣 Tính năng này sau khi chạy xong, hệ thống thay đổi gì?

🟣 Tôi có hiểu toàn bộ luồng nghiệp vụ chưa?

🟣 Đầu ra của tính năng này là gì?

Thực hành ngay

• ✍️ Liệt kê 3 câu hỏi bạn sẽ hỏi PO hoặc Dev khi nhận tính năng "đặt hàng".
• ✍️ Chọn một tính năng từng test, vẽ lại toàn bộ luồng nghiệp vụ, bao gồm backend.
• ✍️ Liệt kê 5 đầu ra bạn cần kiểm tra khi test một tính năng cơ bản (ví dụ thanh toán).

Tổng kết

Kiểm thử không chỉ là thao tác UI đúng hay sai. Kiểm thử là hiểu nghiệp vụ, kiểm tra toàn diện và đảm bảo hệ thống vận hành đúng từ UI → backend → dữ liệu → trải nghiệm người dùng cuối.