Giới thiệu
Linux là một họ hệ điều hành giống với mã nguồn mở dựa trên nhân Linux. Một hệ điều hành được phát hành lần đầu tiên ngày 17 tháng 9 năm 1991 bởi Linux Torvalds. Linux thường được đóng gói thành một bản phân phối mà chúng ta thường hay gọi là distro.
Những distro của linux bao gồm nhân linux hay còn gọi là kernel, phần mềm hệ thống hỗ trợ và thư viện. Hầu hết những phần mềm này được cung cấp bởi dự án GNU.
Những distro nổi tiếng của linux được sử dụng phổ biến là Debian, Fedora và Ubuntu. Hiện tại, với máy tính cá nhân, mọi người sẽ chuộng sử dụng Fedora, Ubuntu, Linux Mint, Manjaro, Endavour, MX Linux. Đối với server thì hầu hết người ta sẽ chọn dùng Debian, CentOS, Redhat vì tính ổn định của nó.
Một điều mình muốn nhắc ở đây là thường khi người ta nhắc về linux, người ta sẽ nhắc đến free. Đây sẽ là lí do mà nhiều người dùng chọn linux, vì nó free. Tuy nhiên, với việc là một lập trình viên, việc mình thích ở Linux không những là free mà còn là freedom. Freedom là sự tự do. Linux cung cấp sự tự do ngay từ khi cài đặt. Bạn có thể lựa chọn desktop environment, package, system,... Hơn thế nữa, những phần mềm linux thường open source và open source thì có thể đem về và sửa code lại, compile build lại và chạy trên máy mình. Giả sử như mình dùng vscode, mình thấy không thích một vài cái như mình mình không thích cái bar ở trên chẳng hạn, mà setting không có cách nào để tắt. Since nó là open source, mình tải source về, vào đọc code, tắt cái bar ở trên đi, compile, build lại xong cài vô và dùng. Vscode mình lúc nào không có bar ở trên. Đó là điều mình thích ở Linux, nó cung cấp cho chúng ta free và freedom.
Điểm qua những Distro thường dùng
Debian
Một distro được xây dựng với sự ổn định là tiêu chí hàng đầu. Vì lí do đó, Debian được sử dụng nhiều trong server. Nếu dùng cho desktop thì các bạn sẽ thấy giao diện GNOME là giao diện mặc định và những phần mềm được cài đặt sẵn thì cũng là những phần mềm khá cơ bản. Điều đáng nói trên distro Debian thì những cái package khá là cũ và một thời gian dài sau mới được update. Lí do vì có sự ổn định cao nên rất hạn chế update thường xuyên. Ví dụ như đang bản PHP 7.4 ngon lành cành đào, giờ ra PHP 8.1 ngon lành cành đào hơn, có type hint, có fancy syntax các thứ các thứ. Nghệ nghệ update lên bản 8.1 ngay và luôn, xui cái có cái nào đó trong PHP 8.1 nó không tương thích với phần mềm nào đó trong distro thì những server đang chạy Debian cũng sẽ bay màu theo. Vậy là không có sự ổn định rồi. Đó là lí do khi phần mềm nào đó mới ra, người ta cần nhiều thời gian để test để sure 100% là nó chạy ổn định thì mới đem nó vào trong distro, dẫn những phần mềm trên Debian thường cũ.
Ubuntu
Ubuntu là distro mà khá là nổi tiếng cho máy tinh cá nhân, hầu hết ai mới tập tành dùng linux cũng sẽ điều dùng Ubuntu. Ubuntu được build dựa trên Debian, tức là bản chất là Debian nhưng được thêm package this package that để phù hợp hơn với đối tượng mà Ubuntu hướng tới. Ubuntu thì có Ubuntu Server với Ubuntu Desktop. Ubuntu server thì không mặc định có desktop environment mà phải cài vào và cũng không có những phần mềm mặc định cho máy tính cá nhân nhiều, tuy nhiên nó cũng cấp phần mêm cho server khá tốt, như LAMP là một ví dụ. Ubuntu Desktop thì cho máy tính cá nhân như máy bàn, laptop. Khác với Debian một xíu là Ubuntu có bản LTS và non-LTS. LTS thì được support khá lâu và ổn định cho nên là phiên bản phần mềm thì cũng cũ. Non-LTS thì không support lâu, không ổn định lắm tuy nhiên phần mềm thì mới mẻ hơn
Linux Mint
Đây là một distro được build dựa trên Ubuntu. Những phần mềm mặc định của distro này hầu hết nhắm đến người dùng phổ thông cho nên bạn chỉ cần cài Linux Mint vào và dùng, những thứ bạn cần đã ở đó như office, xem phim, backup máy, ...
Arch
Khi level của bạn đã không còn là người mới tập tành dùng linux nữa thì khuyến khích bạn dùng thử distro này. Nó sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về linux, cách cài đặt như thế nào. Thường thì những distro khác sẽ cung cấp cho bạn GUI installer, giao diện đẹp đẽ, bấm nút thôi là cài được. Còn Arch thì không, bạn phải gõ lệnh để format ổ đĩa này, phân vùng, cài grub, cài package, cài desktop environment, tạo user, phân quyền, cài phần mềm hỗ trợ phần cứng. Distro này sẽ đem đến cho bạn sự tự do, bạn cài package nào là do bạn quyết định, bạn cài desktop environment nào là do bạn quyết định, whatever, do bạn quyết định. Khi đã biết dùng Arch thì bạn sẽ có thể tự tin giao tiếp với mọi người bằng câu
Btw, I use Arch
Và phần mềm trong Arch khá là mới, dường như cái gì mới thì đều có nên mỗi vài ngày mà không upgrade là có một đống thứ để upgrade. Tuy nhiên, nó sẽ kèm theo sự thiếu ổn định. Có lần mình upgrade lên cái xong cài lại luôn vì package đó fail với một số package nhất định, xui cái package nhất định đó nằm trong máy mình.
Nếu bạn muốn có thêm sự tự do về dùng systemd hay openrc thì bạn có thể cân nhắc Parabola. Ngoài ra còn có Void Linux nếu bạn muốn Enter the void.
Endavour
Đây là một distro được xây dựng dựa trên Arch, khá nhanh nhẹn và đẹp đẽ. Cung cấp GUI Installer mặc định, cho phép chọn desktop environment.
Fedora
Last but not least, Fedora là một distro dùng để test cho distro Red hat. Tức là những tính năng mới sẽ được đẩy lên Fedora trước, ok rồi thì sẽ được đẩy vào Red hat. Red hat là một distro tính phí dùng cho enterprise siêu to khổng lồ. Fedora cũng khá ổn định, nhanh và phần mềm thì được cập nhật cũng khá nhanh nên phần mềm không đến nỗi cũ kĩ quá. Nếu bạn cảm thấy ubuntu hơi chậm mà chưa biết dùng Arch thì có thể trải nghiệm Fedora. Tuy nhiên, Fedora có vẻ không tốt lắm với việc cài driver cho phần cứng.
Kết luận
Trong bạn này mình đã giới thiệu sơ qua về Linux và chúng ta cũng đã điểm qua những Distro thường được dùng. Mong là sau bài này, các bạn có khái niệm cơ bản về linux và biết thêm về những Distro khác nhau nhé.