Mấy ngày này, nghe đâu dân coder đang bận tranh cãi xem AI là “cứu tinh trong công việc” hay “cơn ác mộng thất nghiệp”.
“AI viết code nhanh quá, mình sắp thất nghiệp rồi!” “Lập trình viên giờ trở thành vibe coder hết cả rồi.”
Bình tĩnh nào các coder xịn!
AI không cướp việc của bạn – nó chỉ làm tốt các công việc lặp đi lặp lại một cách máy móc. Nói thẳng, AI không làm bạn thất nghiệp, mà chính việc không biết tận dụng AI để đổi mới và phát triển công việc của mình mới khiến bạn bị bỏ lại phía sau.
1️⃣ Software engineer không phải thợ gõ, mà là người phát triển phần mềm
Nhiều người vẫn nghĩ: “Mình là dev = biết code = sống khỏe.”
Rồi AI xuất hiện, đánh thẳng vào sự thật phũ phàng: bạn chỉ là người gõ phím, còn AI thì gõ nhanh hơn, ít bug hơn, không nghỉ trưa.
Software engineer không phải thợ gõ – họ là người phát triển phần mềm, tức là người thiết kế và xây dựng giải pháp, không phải copy-paste theo lệnh.
- Coder hỏi: “Cho tôi specs, tôi gõ thôi.”
- Software engineer hỏi: “Tính năng này phục vụ ai? Ưu tiên nó hay cái khác? Dữ liệu đi qua có ổn không? API có scale được không?”
Nếu bạn chỉ biết gõ code theo đặc tả mà không biết vì sao mình gõ, AI sẽ thay bạn làm phần “gõ phím” đó.
2️⃣ AI sinh code nhanh thật, nhưng không thay bạn được nếu bạn… biết mình đang làm gì
Tôi thử đủ loại AI: ChatGPT, Copilot, Claude, Gemini… và rút ra chân lý:
AI làm việc nhanh như một đầu bếp tay nghề cao, nhưng nó không biết khách hàng thực sự muốn gì. Nếu bạn không rõ thực đơn, thì dù bếp có nấu nhanh thế nào, đĩa ăn ra cũng chỉ là một mớ hỗn độn không hợp khẩu vị.
Nó giúp tôi viết API controller trong 30 giây, nhưng không giúp tôi quyết định:
- Expose API thế nào cho chuẩn RESTful?
- Auth có cần bypass không?
- Mobile cần data gì?
AI là công cụ, nhưng bạn vẫn phải là người định hướng và quyết định. Nếu không, dù tốc độ có nhanh đến đâu, kết quả cũng chỉ là… “một bàn ăn hỗn độn” mà thôi.
3️⃣ Học sâu để không bị AI “bẫy”, học rộng để không bị đời “vả”
Tư duy phổ biến:
“Mình biết Java đủ rồi, còn lại để AI lo.”
Rồi khi CI/CD lỗi, JSON sai format, app lag, bạn chỉ biết gào:
“AI ơi cứu tao!” 😭
Đừng nghĩ AI giúp bạn không cần học thêm gì – nếu tin vậy, bạn đang tự đẩy mình vào… con đường thất nghiệp.
Học rộng để không phải “mù công nghệ” khi trao đổi với đồng đội
- Với Product Owner – để biết họ thực sự cần gì (chứ không phải 47 API họ tưởng).
- Với UX – để không code ra app “đẹp” trên desktop nhưng vỡ nát trên điện thoại.
- Với DevOps – để không phải gọi hồn khi deploy.
- Với Data team – để hiểu data pipeline không phải trò đùa.
Học sâu để không bị AI “xạo”
- AI generate code xịn nhưng bug vẫn xuất hiện đúng giờ như đồng hồ Thụy Sĩ.
- Nếu không hiểu cặn kẽ, bạn dễ bị dắt mũi bởi bot chưa từng deploy sản phẩm thật.
4️⃣ AI là vũ khí học tập, không phải lý do ngừng học
Tôi dùng AI mỗi ngày để học nhanh hơn:
- YAML khó nhớ? AI gợi ý.
- Dockerfile ngáo ngơ? AI sửa.
- Bash script như tiếng Klingon? AI dịch sang tiếng người.
Tôi không học ít đi, tôi học nhanh hơn. Và sau đó tôi dùng AI như vũ khí.
Từ một thằng backend ngày nào cũng System.out.println, giờ tôi:
- Hiểu CI/CD chạy ra sao.
- Biết data pipeline có ETL là gì.
- Đọc hiểu UX/UI để app không “thô như cú đấm”.
Không phải tôi giỏi hơn trước, mà vì tôi đã biết tận dụng AI.
5️⃣ Mất việc không phải vì AI – mà vì bảo thủ
Thẳng thắn mà nói:
- AI không phải kẻ thù, mà chính sự bảo thủ và từ chối thay đổi mới khiến bạn mất cơ hội.
- Người từ chối học cách sử dụng AI sẽ bị sếp đánh giá thấp, vì họ không còn đáp ứng được yêu cầu công việc trong thời đại mới.
Ngược lại:
- Người biết tận dụng AI như một công cụ đắc lực sẽ làm việc hiệu quả hơn, nhanh hơn và mở rộng được tầm ảnh hưởng.
- Người còn ôm khư khư mindset cũ, không chịu học hỏi AI, sẽ nhanh chóng bị bỏ lại phía sau và dễ mất vị trí trong công việc.
6️⃣ Thời AI là thời của “dev biết xoay chuyển”, không phải “dev biết than thở”
Bạn nên tự hỏi:
- Mình có đang dùng AI để tăng tốc hay chỉ ngồi sợ bị thay thế?
- Mình có đang học điều mới ngoài stack cũ kỹ 5 năm không đổi?
- Mình có hiểu sản phẩm mình làm ra để phục vụ ai?
Nếu có – AI là đồng minh.
Nếu không – AI là tấm gương soi thấy bạn... lỗi thời rồi.
✅ Kết luận: AI không lấy mất việc của bạn – nhưng người biết dùng AI thì sẽ lấy mất việc của bạn
Chúng ta không chỉ là người gõ phím – chúng ta là người thiết kế giải pháp, kết nối hệ thống, hiểu người dùng.
Trong thời AI:
- Biết sâu để phân biệt code AI viết đúng hay “tào lao”.
- Biết rộng để kết nối team, hiểu sản phẩm, hỗ trợ đồng đội.
- Biết dùng AI như trợ lý – không phải “ông thầy online” suốt ngày hỏi mới sống được.
AI không đáng sợ – sự bảo thủ mới là thứ làm bạn tụt hậu.
Vậy nên:
👉 Đừng sợ AI – Hãy biến AI thành trợ thủ đắc lực để sáng tạo và phát triển.