Tính Năng Đóng Gói Encapsulation là một trong những tính năng rất quan trọng giúp tùy chỉnh giao diện lập trình của các đối tượng code trong lập trình module nói chung. Và đối với các ngôn ngữ OOP không hỗ trợ Design by Contract thì Encapsulation còn có một ý nghĩa khác đó là góp phần giúp cho việc đảm bảo rằng dữ liệu chắc chắn sẽ được kiểm tra trước khi đặt vào các thuộc tính của object.
Cụ thể là nếu như chúng ta có một object biểu thị một thực thể dữ liệu mà chương trình cần quản lý thì Encapsulation trong OOP sẽ hướng đến việc ẩn đi các trường dữ liệu và không cho phép truy xuất hay cập nhật trực tiếp thông qua cú pháp object.property. Như vậy hướng đi duy nhất của code sử dụng bên ngoài là tìm một phương thức methode được object này mở public ra bên ngoài để gửi yêu cầu cập nhật dữ liệu, và hiển nhiên method sẽ được gắn logic kiểm tra tính phù hợp của dữ liệu được gửi vào.
Package Privacy
Khác so với các ngôn ngữ lập trình phổ biến có hỗ trợ OOP, tính năng đóng gói của Ada được triển khai ở cấp các cấp độ khác nhau với điểm chung là từ khóa private trong định nghĩa package. Như chúng ta đã biết thì các package trong Ada sẽ có code định nghĩa được chia thành khu vực public ở phía trên từ khóa private và khu vực được ẩn đi ở phía dưới từ khóa private.
package Person is -- public members private -- private members end Person;
Như vậy đầu tiên chúng ta sẽ có khả năng ẩn đi định nghĩa các sub-program hỗ trợ nếu viết ở phía dưới từ khóa private. Các thành phần này sẽ được ẩn đi với code tham chiếu từ bên ngoài package Person nhưng lại khả dụng với các child package. Ví dụ như package Person.Coder mà chúng ta đã định nghĩa trong ví dụ của các bài viết trước chắc chắn sẽ có thể đọc được các kiểu dữ liệu hỗ trợ và các sub-program mà Person đặt trong khu vực private.
Vì vậy nên tính năng kế thừa Inheritance sẽ được đảm bảo hoạt động tốt nhất trong trường hợp chúng ta định nghĩa các kiểu kế thừa derived record trong các child package của kiểu ban đầu.
Type Encapsulation
Ở cấp độ tiếp theo, đó là khi chúng ta muốn ẩn đi các trường dữ liệu của các object và không để code bên ngoài trực tiếp tham chiếu bằng cú pháp Object.Property. Để sử dụng tính năng này thì Ada chỉ cung cấp một lựa chọn tổng bộ, đó là ẩn đi toàn bộ tất cả các trường dữ liệu bằng cách di chuyển phần định nghĩa chi tiết của tagged record vào khu vực private. Đồng thời, tạo ra một khai báo ngắn với từ khóa private để cho code bên ngoài có thể sử dụng tên kiểu dữ liệu để định kiểu cho các biến cần sử dụng.
package Person is type Entity is tagged private; type Class is access all Entity'Class; -- ... private type Entity is abstract tagged record Name : String (1 .. 12); end record; end Person;
Lúc này code tham chiếu từ bên ngoài sẽ biết rằng Person.Entity là một tagged record nhưng không biết định nghĩa chi tiết về các trường dữ liệu và chỉ có thể tương tác để gửi yêu cầu cập nhật qua sub-program nếu được cung cấp.
Theo cảm quan cá nhân thì mình không hẳn muốn sử dụng Encapsulation ở cấp độ này nếu như mục đích chỉ là để đảm bảo dữ liệu nạp vào object chắc chắn sẽ được chuẩn hóa. Lý do là bởi vì Ada có hỗ trợ các cú pháp gắn contract để duy trì sự kiểm tra tính phù hợp của dữ liệu qua mỗi thao tác.
Đối với các sub-program thì chúng ta có thể gắn các contract kiểm tra dữ liệu được truyền vào các tham số và các dữ liệu trả về qua tham số out hoặc return với cú pháp đính kèm điều kiện Pre & Post.
Đối với các kiểu dữ liệu thì chúng ta có thể gắn các contract kiểm tra tính hợp lệ cả ở compile time và run time nhờ các yếu tố dự kiến Predicate và Invariant.
Thêm vào đó là khi lựa chọn sử dụng Type Encapsulation thì chúng ta chắc chắn sẽ phải cung cấp thêm hàm khởi tạo để code sử dụng bên ngoài sử dụng bởi cú pháp new không còn khả dụng. Có lẽ, lựa chọn tốt nhất là lựa chọn phù hợp nhất với hoàn cảnh ứng dụng và nếu như ở một thời điểm nào đó thực sự cần thiết thì chúng ta đã có Type Encapsulation là lựa chọn backup.